Nuôi dưỡng tâm hồn - khơi nguồn tri thức

Giống như những câu chuyện cổ tích, mỗi tập Harry Potter là một cuộc chiến của cậu bé mười tuổi với “Kẻ mà ai cũng biết là ai” – chúa tể Hắc ám Voldemort. Phần thắng cuối mỗi tập bao giờ cũng thuộc về Harry Potter, người đại diện cho cái thiện, cậu bé với cặp kính cận to tướng, mái tóc xù và những bộ trang phục xộc xệch chẳng bao giờ vừa người; với một trái tim nhiều khi là nhút nhát nhưng đến lúc vào cuộc thì vô cùng quả cảm. Cuộc chiến cứ kéo dài dai dẳng từ tập này qua tập khác; từ năm học này tới năm học kia; từ khi Harry Potter là một đứa trẻ vô cùng bàng hoàng khi phát hiện ra mình vốn là một phù thuỷ; tới lúc cậu đã nhận thức quá rõ ràng về vai trò của mình trong việc cứu rỗi không chỉ thế giới phù thuỷ của mình, mà cả thế giới hiện đại (với sự xuất hiện của Thủ tướng Anh trong tập VI này)…

Chuyện đơn giản chỉ có vậy, môtíp của mỗi tập cũng cứ lặp lại như vậy. Thế nhưng, Harry Potter vẫn cứ từ tập này tới tập khác, tạo những cơn sốt, trên thế giới và sau đó là ở Việt Nam. Người lớn, trẻ con, ai có dịp đọc Harry Potter đều thú nhận là mình đã ghiền cuốn truyện này, đã mê mẩn cậu bé Harry Potter. Mê mẫn tới mức, đợt phát hành Harry Potter đã gây sốt, đến thứ bảy vừa rồi (ngày 24-9), khi Harry Potter tập VI tiếng Việt phát hành, cũng khiến người ta xếp hàng chờ từ trước giờ phát hành. Và con số phát hành của NXB Trẻ, ban đầu dự kiến chỉ là 15.000 bản cho đợt đầu, đã phải tăng lên 25.000 bản; mà chưa chi đã thấy phải sắp in thêm!

Lý do gì khiến cậu bé phù thuỷ của xứ sở sương mù. Với những cuộc chiến chẳng “hiện đại”, chẳng phải là chiến tranh hành tinh, chiến tranh vũ trụ với người máy, với X-men… mà đơn giản chỉ có áo tàng hình, là chổ Nimbus, là trò chơi Quitdis lại hấp dẫn khán giả VN tới vậy?

Cũng rất đơn giản cho câu trả lời. Bởi cuộc chiến Harry Potter là cuộc chiến chưa có hồi kết thúc, Harry Potter chưa bao giờ tiêu diệt được Chúa tể Hắc ám tận gốc. Harry Potter thắng, nhưng Chúa tể Hắc ám cuối mỗi tập vẫn mạnh dần lên, thế lực lớn dần lên. Chính bởi vậy, cuộc chiến tưởng không cân sức này lại trở thành cân sức. Cái thiện và cái ác đều “ngang ngửa”. Không khí trong mỗi tập vì thế không bao giờ hết ngột ngạt, vật lộn để thắng nhưng rồi Harry Potter cũng thấy mệt mỏi. Môtíp này khác hẳn với những câu chuyện trước đây: cái thiện đã thắng là tuyệt đối. Độc giả vì thế, từ già tới trẻ, đều thấy bộ truyện này là truyện tưởng tượng, nhưng lại không quá xa rời thực tế; không quá “hoang tưởng” như những truyện cổ tích, phù thuỷ lâu nay. Nó chính là thực tế cuộc sống, khi cái ác và cái thiện luôn song hành, thậm chí là song hành trong mỗi con người; và khó có thể tiêu diệt lẫn nhau. Thế giới vì thế mới tồn tại được! Và nữa, chính vì sự thắng thế chưa tuyệt đối, nên câu chuyện về Harry Potter dù mỗi tập khi đến kết thúc đều khá hoàn chỉnh, vẫn chưa thể dừng được. Người ta vẫn phải chờ đọc, xem “sự thể” sẽ còn diễn biến tới đâu. Sức hấp dẫn thứ hai của Harry Potter chính là ở cách hành văn. Có lẽ vai trò một giáo viên của nữ sĩ J.K.Rowling đã giúp bà có cơ hội tiếp xúc và “xâm nhập” vào mình cái ngôn ngữ rất thú vị, cái tư duy rất trẻ con khi nhìn về thế giới mà bà đã thể hiện trong mỗi câu chuyện về Harry Potter. Dù là Harry Potter, là Ron, là Hermione người thì già dặn, hiểu biết, kẻ nông nổi, dễ xúc động… nhưng cách nhìn nhận vấn đề, cách chúng sống với nhau đều rất đáng yêu, vui nhộn. Ngay cuộc sống trường Hogwarts với những bữa tiệc linh đình, với những thày giáo vốn là con ma nhiều khi quên không mang xác mình theo ra khỏi lớp học, nên cứ nằm lì cạnh lò sưởi; hay những bức tranh với hình những phù thuỷ thỉnh thoảng lại đi thăm hỏi nhau, khiến bọn trẻ cứ ngơ ngẩn khi thấy bãi cỏ xanh, rồi một lúc sau mới thấy chàng kị sĩ lùn cưỡi ngựa bước vào… khiến những nụ cười tủm tỉm, cười phá lên… phải xuất hiện trên môi độc giả. Bởi vậy, cứ bàn tới Harry Potter y như rằng sẽ nổ ra một cuộc “tranh cải” rất sôi nổi và thú vị! Cách hành văn, lối viết truyện duyên dáng, phù hợp lứa tuổi rất dí dỏm, thú vị ấy lại được nhà văn nữ Lý Lan “đồng cảm” khi dịch sang tiếng Việt. Bởi vậy, độc giả bản dịch tiếng Việt cũng rất thấy tác phẩm thú vị. Và đó cũng chính là lí do vì sao những bản dịch lậu Harry Potter không thể có đất sống. Đơn giản, vì đọc Harry Potter, người ta không chỉ đọc nội dung, mà quan tâm nhiều tới ngôn ngữ, lối hành văn.
Lý do cuối cùng, khiến Harry Potter được yêu mến; chính là khả năng gắn bó giữa thế giới ảo vào thế giới thực, mà không hề khiên cưỡng và khó chấp nhận. Mỗi cậu bé, cô bé, mỗi người đàn ông, mỗi phụ nữ… đều thấy mình trong đó. Trong sự tò mò rất trẻ con của ông Weasley về những đồ dùng của thế giới Muggles (những người không có phép thuật); về sự tốt bụng, nhiệt tình và sôi nổi của người phụ nữ tóc đỏ mẹ Ron, về cái thói quan trọng hoá của ông anh Percy, về cái dằn dỗi rất đáng yêu của Ron… Gì cũng có thể có ở đây. Ngay cả cái trò Quidditch vốn chỉ là trong trí tưởng tượng của nữ tác giả cũng có cả một “thế vận hội” khiến một tập truyện của bộ Harry Potter trở nên đáng yêu và sôi nổi vô cùng, dù ngay sau đó, là sự xuất hiện của dấu hiện đen và việc Voldemort mạnh lên… Độc giả, vì thế, nhiều khi đọc chuyện xong, nhập cuộc quá, cứ ngẩn ngơ xem liệu mọi chuyện có phải đang xảy ra trong thế giới của mình…

Vân vân những lí do khiến người ta thích Harry Potter. Thích tới mức mê mẩn. Và thích cũng đáng thôi, khi thế giới cũng đang mê mẩn cậu bé phủ thuỷ này. Đúng vào dịp Harry Potter phát hành bản tiếng Việt, cũng là lúc tin về việc Harry Potter đoạt giải văn học thế giới cũng lan tới VN!