Nuôi dưỡng tâm hồn - khơi nguồn tri thức

Nếu có thứ gì nhanh trở thành lịch sử, nhanh thay đổi phong cách nhất mà luôn giữ được cái vẻ kinh điển thì đó là điện ảnh. Hơn một 100 từ khi điện ảnh ra đời, mối bận tâm về việc kể lại một câu chuyện, thể hiện một dòng cảm xúc bằng hình thức nghệ thuật tổng hợp này vẫn lớn. “Có bột mới gột nên hồ”, kịch bản và truyện gốc của các bộ phim là sản phẩm có khả năng đứng độc lập đầu tiên để dự đoán xem bộ phim hay đến đâu.

Một cách mở rộng phạm vi thưởng thức

Có người sẽ phản đối rằng: cách làm phim kể lại một câu chuyện đã cũ rồi, giờ là thời của phim arthouse, indie, những phim cảm giác kể lại các cung bậc trạng thái tâm lý chứ không còn bám lấy diễn tiến như một tiểu thuyết cổ điển nữa. Nhưng dù là dòng phim nào, kịch bản vẫn là căn cứ đầu tiên để các nhà làm phim tiến hành sản xuất. Các bộ phim được giới điện ảnh và công chúng đánh giá cao đều là những phim có kịch bản văn học xuất sắc: Casablanca, Chuyến tàu mang tên Dục vọng, Cuốn theo chiều gió…

Các ngành nghệ thuật, trong đó có điện ảnh, không còn đứng riêng rẽ mà càng ngày càng có sự giao thoa với nhau. Thao tác liên văn bản giữa tác phẩm điện ảnh và văn học là một hệ quả của văn hóa nghe nhìn. Bộ phim hay khiến người đọc muốn mở rộng phạm vi thưởng thức: họ không chỉ xem phim trong vòng 2 tiếng đồng hồ mà còn theo dõi thông tin trên các báo, các trang mạng và hồ sơ hậu trường của bộ phim nữa. Họ sẽ còn tiến một bước sâu hơn là tìm đọc truyện gốc hoặc kịch bản của bộ phim, nơi mà đầu óc họ sẽ tái hiện lại khung cảnh bộ phim, ở một chiều tư duy của riêng họ, khiến họ thành một đồng tác giả mới.

Các tác phẩm văn học hấp dẫn cũng chính là nguồn chất liệu dồi dào mà các hãng phim chẳng bỏ qua cơ hội khai thác. Ngày càng nhiều những tiểu thuyết ăn khách được Hollywood mua quyền làm phim ngay sau khi chúng ra đời. Sự so sánh của khán giả càng làm mối liên hệ này thêm phần rôm rả.

Đem đến cho độc giả một cảm thụ mới

Đâu là tiêu chí để làm nên một dòng sách có tham vọng tái hiện không khí màn bạc trên mặt giấy? Thực ra để làm ra một bộ sách “2 trong 1” như vậy mất công hơn nhiều so với một cuốn truyện thông thường hay một cuốn sách ảnh. Loạt sách Truyện và kịch bản phim nổi tiếng thế giới của Nhà xuất bản Trẻ ra mắt vào cuối năm 2011 thực tế là một nỗ lực kéo khán giả điện ảnh gần lại với văn học, với những chất liệu ban đầu của một bộ phim, và cũng tương tự thế là đưa độc giả bình thường đến với một cách cảm thụ mới.

Văn học và điện ảnh là một “cặp đôi hoàn hảo” cho việc hình ảnh hóa những câu chữ, mà phim ảnh phải kể được một câu chuyện nữa thay vì minh họa một đối một cho tình tiết trong truyện.

Vì vậy, đọc truyện gốc và kịch bản phim dù trước hay sau khi xem phim, người ta hẳn sẽ có một tư duy độc lập trong việc nhận diện một giá trị văn học. Những câu thoại của bộ phim Casablanca hay Khi Harry gặp Sally là ví dụ tuyệt vời về nghiên cứu tâm lý nhân vật, vốn là một đặc tính của văn xuôi thông thường. Những trang thoại của những bộ phim lớn này đã đi vào phông văn hóa toàn cầu, lời ăn tiếng nói của khán giả bị ảnh hưởng theo, và đến lượt những khán giả này đo lường các tác phẩm văn học truyền thống theo cảm xúc vừa thu nhận được từ phim ảnh.

Chuyến tàu mang tên Dục vọng lại là một ví dụ về việc chuyển thể một vở kịch mang phong cách Gothic miền Nam thành một bộ phim có sức ảnh hưởng thương mại rộng rãi. Việc chọn dịch những tiểu thuyết và truyện vừa xuất sắc của văn học Mỹ vốn đã được dựng thành phim như Bữa sáng ở Tiffany’s và Forrest Gump đã cho thấy đây là một bộ sách chất lượng, dựng nên chân dung một thế giới sáng tạo mà các nhà văn, nhà biên kịch không bao giờ từ bỏ nỗ lực để làm sáng lên những câu chuyện tuyệt vời về cuộc sống.