Nuôi dưỡng tâm hồn - khơi nguồn tri thức

- Vừa sợ vừa thích. Đây là một bài tập đầu tay của tôi: kể thừa một câu chuyện (trong khi truyện ngắn là kể thiếu một câu chuyện). Nhưng người bạn đã ra đề bài “tiểu thuyết” cho tôi chắc cũng không xem thành quả này là quan trọng. Tôi đoán bạn chỉ muốn tôi nếm trải cái thứ cảm giác lao động mà anh thường bảo: “người viết văn xuôi nào không trải qua thì phí đời”. Như một thứ gây nghiện khi bập vào.

* Tựa sách trong phác thảo ban đầu là Ngàn dặm sông, nhưng sau chỉ gọn một chữ Sông. Là con sông Di, “dòng sông của những mảnh đời con con”. Phải chăng chị cũng chỉ muốn viết những chuyện con con, những mảnh đời trôi theo sông?

- Ngàn dặm sông chỉ là cái tên cúng cơm để tôi dễ bề trả lời nếu bạn bè có hỏi dạo này viết gì. À, tui đang mần cuốn này này này. Kiểu vậy. Rồi cũng thử vài cái tên khác, bạn bè kêu sến. Thế thì Sông thôi. Sông chỉ là bối cảnh, một dòng chảy nửa thực, nửa mang tính tượng trưng. Đây là cái cớ để những nhân vật của tôi bước vào cuộc phiêu lưu của họ, kể chuyện đời họ và những người sống ở hai bên bờ. Vì vậy, nếu bạn đọc nghĩ sẽ đọc được một cuốn sách đi sâu vào đời sống sông nước thì có thể họ sẽ thất vọng.

* Vậy thì có thể đọcSôngtheo kiểu xem... Mêkông ký sự?

- Gần đúng. Hai trong năm người đọc bản thảo đầu tiên của tôi hết hồn hết vía, kêu những nhân vật xuất hiện lúc đầu tụi nó biến mất đâu rồi, sao không thấy nhắc lại, viết gì kỳ vậy. Đành cười trừ. Tiểu thuyết núp bóng du ký, kiểu vừa đi vừa kể chuyện, sẽ có những vùng đất trôi qua luôn, những con người không còn gặp lại.

* Nhưng sauCánh đồng bất tận, người đọc hẳn chờ đợi một Nguyễn Ngọc Tư vớiSông- như là sông nước Nam bộ. Còn trong tiểu thuyết này lại thấy phần nhiều là đời sống đô thị, tâm lý đô thị... Phải chăng mối quan tâm của chị cũng đã khác?

- Tôi có thâm niên trong ngành... nấu cơm. Không phải là giỏi lắm, nhưng thấy quan trọng nhất và cũng đau đầu nhất trong việc nấu nướng là đổi bữa. Không thể ăn và nấu mãi một món được. Và tôi không chỉ nấu món cả nhà thích, bất chấp mình không thể nuốt. Tôi cũng phải vì mình, vì cái ý thích bất chợt của mình. Đôi lúc mình đi qua một gánh khoai nướng và thèm thuồng không cưỡng được. Ngày mai mình dửng dưng trước nó, biết đâu.

* Đồng tính đang là xu hướng rất nổi trội ở VN thì trong tiểu thuyết này cũng được khai thác. Có nhất quyết phải là đồng tính?

- À, câu này tôi cũng tự hỏi vài lần. Hỏi còn thô lỗ hơn, ê, mày có ý định câu khách không đó? Câu trả lời cho tôi là một câu hỏi khác. Còn dạng nhân vật nào phức tạp, vật vã đấu tranh với bản năng và lý trí, với chính mình và với cái nhìn chật chội của xã hội như một người đồng tính không? Sinh ra (có vẻ) là người này, nhưng sâu thẳm trong họ là người khác, họ vùng vẫy làm sao để sống như mình muốn, như chính mình? Tôi không có tham vọng khảo sát thế giới người đồng tính (riêng về mảng này tôi nghĩ đã có nhiều đồng nghiệp của tôi đi sâu và viết rất hay rồi), tôi chỉ muốn chọn một mẫu nhân vật có đời sống mà tôi nghĩ là khá phức tạp.

* Với tiểu thuyết này, chắc hẳn bạn đọc sẽ thấy một Nguyễn Ngọc Tư khác, còn khác thế nào, được đón nhận thế nào tùy từng nhóm độc giả. Với riêng chị, chị có sẵn sàng tâm lý đón nhận những ý kiến trái chiều?

- Trên trang web riêng của tôi, không phải độc giả nào cũng để lại những lời khen tặng. Ở đó, tôi luyện được sức... lì. Sau cuốn sách này, một nhóm bạn đọc nào đó sẽ có cảm giác như tôi đã phản bội họ, nhưng giống như một người rời bỏ mái nhà ấm áp với những vòng tay trìu mến, một không gian an toàn đến mức anh (chị) ta nghĩ rằng không có nơi nào ngọt ngào hơn nơi ấy. Vậy mà người đó lại quyết định ra đường dầm sương gió, nhảy vào bụi gai hẳn là có lý do.

* Nghĩa là với cuốn tiểu thuyết này, chị đã thử một lần... nhảy vào bụi gai, và sẽ tiếp tục chứ?

- Tôi nghĩ mình vừa mới bước ra khỏi ngôi nhà ấm cúng kia thôi, gặp vài trận mưa đầu tiên. Nhưng nếu gặp bụi gai tôi sẽ không ngần ngại nhảy, dĩ nhiên là tôi phải nhìn thấy một cái gì lóe lên trong ấy, và hào hứng nghĩ đây có thể là thứ mình tìm, mình phải bới nó ra mới được.

TRẦN NHÃ THỤY thực hiện

Tiểu thuyết Sông của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư