Hé lộ tuổi thơ và quá trình khởi nghiệp của một trong những người có tầm ảnh hưởng nhất trong giới công nghệ và kinh doanh
Bill Gates đã trở thành một cái tên không cần thêm lời giới thiệu: Câu chuyện truyền kỳ của chàng trai 20 tuổi bỏ học Harvard để thành lập công ty phần mềm về sau trở thành gã khổng lồ trong ngành và thay đổi cách thế giới sống và làm việc. Sau này, người ta biết đến ông như một siêu tỉ phú đã chuyển mối quan tâm sang các hoạt động từ thiện, góp phần giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, sức khỏe toàn cầu và giáo dục Mỹ.
Mã nguồn dù vậy, không tập trung vào những gì báo chí hay khai thác từ Bill Gates, như thời hoàng kim của Microsoft hay sự ra đời của Quỹ Gates, hay tương lai của công nghệ; cuốn sách này chia sẻ những câu chuyện riêng tư và nhân bản về cách Bill Gates trở thành con người như ngày nay: tuổi thơ, những đam mê và mục tiêu đầu tiên của ông, gia đình, tình bạn… Đây cũng là câu chuyện về sự khó khăn để ông khi hòa nhập với xã hội, cách ông khai phá thế giới lập trình và máy tính trong buổi bình minh của một kỷ nguyên mới, và châm ngòi cho một cuộc cách mạng sẽ làm thay đổi thế giới. Đây là lần đầu tiên Bill Gates kể câu chuyện này, câu chuyện của riêng ông: Sâu sắc, ấm áp, tiết lộ nhiều thông tin thú vị, khắc họa cuộc sống của một người Mỹ.
Sách gồm có 14 chương và những hình ảnh có ý nghĩa trong cuộc đời Bill Gates: Hình gia đình, đám cưới của cha mẹ ông, hình tác giả từ nhỏ tới lớn, kỷ niệm bên bạn bè và chiếc máy viễn ký tại Lakeside…
Nhà xuất bản Trẻ quyết định mua tác quyền cuốn sách này ngay khi biết được thông tin và tiếp cận được với team Bill Gates; Trẻ đã thuyết phục được họ bán tác quyền với cam kết là ra phiên bản tiếng Việt ra thị trường Việt Nam cùng thời điểm với thế giới. Và như vậy thì Nhà xuất bản Trẻ chỉ có hai tháng cho toàn bộ khâu xuất bản ấn bản tiếng Việt của “Mã nguồn”, kể cả việc phát sinh chỉnh sửa và đáp ứng yêu cầu đại diện tác giả phải duyệt và thông qua bản cuối trước khi in. Đây thực sự là một “cuộc đua” gấp gáp của NXB Trẻ, với sự góp sức của tất cả mọi khâu: Giao dịch tác quyền, dịch giả, biên tập, họa sĩ, kỹ thuật… và quyết tâm cũng như ưu tiên của ban giám đốc. Biên tập viên và dịch giả xử lý bản thảo này đều là những người kỳ cựu, giàu kinh nghiệm và kiến thức đối với mảng sách kinh tế - chính trị - kỹ năng.
Chị Mộng Xuân, biên tập viên Mã nguồn cho biết cảm nghĩ về bản dịch: “Mã nguồn là hồi ức đầy tình cảm được viết theo phong cách "viết code" súc tích, sâu sắc. Bản dịch của dịch giả vừa đảm bảo thời hạn cấp bách vừa tuyệt hay, làm dậy lên tất cả những cảm xúc mà Bill Gates trải lòng.”
Trước đây, Nhà xuất bản Trẻ cũng có những tựa sách khác phát hành phiên bản tiếng Việt cùng lúc với thế giới: cuốn Harry Potter - Kỳ thư phù thủy, Harry Potter và đứa trẻ bị nguyền rủa,…
Mã nguồn là một câu chuyện đậm chất riêng tư, xen lẫn những kỷ niệm với gia đình, bạn bè và những sự kiện quan trọng với sự nghiệp sau này của ông
Đầu sách là lời đề tặng của Bill Gates dành cho gia đình:
Tưởng nhớ bố mẹ tôi
Bill Gates và Mary Maxwell Gates
Và thương tặng chị và em gái tôi
Kristi và Libby
Trong 14 chương sách, hơn phân nửa nội dung là về thời thơ ấu và thiếu niên, trước khi Bill Gates trở thành sinh viên Harvard, những nền tảng gia đình, các mối quan hệ, tất thảy những điều ông cho rằng góp phần làm nên con người mình sau này, cũng là những điều ông luôn luôn trân quý. Không có những tấm hình ông ăn mặc trịnh trọng và xuất hiện ở vai trò một lãnh đạo, một người nổi tiếng.
Trong chia sẻ tại website Gatesnotes, Bill Gates hồi tưởng lần đầu tiên ông phát biểu trước công chúng là từ năm 1976, khi đó ông 20 tuổi và Microsoft mới thành lập được 1 năm. Lần đó, công chúng của ông là vài trăm người yêu thích máy tính. Trong nhiều năm tiếp theo, ông đã dần dần hết căng thẳng như lần đầu nói chuyện, và có thể thoải mái phát biểu trước hàng chục ngàn người về nhiều vấn đề, từ công nghệ cho đến sức khỏe, môi trường, chỉ trừ một chủ đề: Bản thân ông. Ông nhận mình là người có xu hướng muốn giữ gìn sự riêng tư. Đến năm 70 tuổi, khi con cái đã lớn và theo đuổi những con đường riêng, ông hồi tưởng lại những gì đã trải qua, ngẫm nghĩ về những gì làm nên con người mình bây giờ, và Mã nguồn có thể xem là cuốn hồi ký đầu tiên, cũng là lần đầu tiên Bill Gates chia sẻ nhiều điều riêng tư, thay vì những vấn đề liên quan đến xã hội và sự nghiệp.
Thuở nhỏ, Bill Gates là một đứa trẻ khác lạ, dù ông thường xuyên tươi cười, đến nỗi được mệnh danh là “Cậu bé vui vẻ” (Happy boy). “Một đặc điểm đáng chú ý của tôi lúc bé có thể được miêu tả là thừa năng lượng. Tôi lắc lư. Ban đầu, tôi ngồi lắc lư trên ngựa bập bênh hàng giờ liền. Và khi lớn lên, tôi tiếp tục làm vậy mà không cần ngựa, lắc lư khi ngồi, khi đứng, bất cứ khi nào tôi tập trung suy nghĩ. Hành động lắc lư đóng vai trò như máy đếm nhịp cho não tôi. Đến bây giờ vẫn vậy.
…. Những gì giáo viên và bố mẹ tôi nhận ra lúc đó chính là gợi ý về những gì sẽ xảy ra. Tôi tập trung cao độ vào những gì làm mình thích thú… và hoàn toàn bỏ khỏi đầu những thứ mình không quan tâm. Những thứ làm tôi thích thú bao gồm đọc, toán học và đắm chìm trong những suy nghĩ của mình. Những thứ tôi không quan tâm bao gồm các thông lệ hàng ngày của cuộc sống và trường học, viết chữ, nghệ thuật và thể thao. Ngoài ra còn có gần như tất cả những việc mẹ tôi bảo tôi làm.
Việc phải vật lộn với đứa con trai hiếu động, thông minh và thường hay chống đối, hung hăng đã hút cạn năng lượng của bố mẹ tôi khi tôi lớn lên và định hình gia đình chúng tôi một cách không thể đảo ngược. Khi lớn lến, tôi mới hiểu rõ hơn họ đã đóng vai trò quan trọng như thế nào trong việc giúp tôi vạch ra con đường trưởng thành không theo khuôn mẫu của mình.”
Sau này nhìn lại, Bill Gates cho rằng nếu lớn lên vào thời nay, có lẽ ông sẽ bị chẩn đoán mắc chứng tự kỷ. Cha mẹ ông không có cẩm nang nào hướng dẫn để giúp họ hiểu vì sao con trai mình lại dành hết tâm trí cho một số dự án nhất định, không bắt được các tín hiệu giao tiếp xã hội và có thể cư xử thô lỗ hoặc không phù hợp mà không nhận ra tác động của mình đối với người khác.
Bill Gates không chỉ nói về bố mẹ mình, mà cả những câu chuyện về thời họ quen nhau, những kỷ niệm nhỏ nhoi trong gia đình, với sự trìu mến rõ rệt. “Ngay sau khi bố bước vào nhà, chúng tôi sẽ ăn tối. Mẹ tôi thường bảo tôi đặt sách xuống, không được phép đọc sách trên bàn ăn. Bữa tối với gia đình là thời gian để chia sẻ… Bố mẹ tôi không bắt chúng tôi trình bày về bất kỳ chủ đề nào, nhưng chúng tôi kể về ngày của mình, và họ chia sẻ về ngày của họ. Thông qua những cuộc trò chuyện này, tôi đã bắt đầu hình thành trong đầu mình bức tranh về cuộc sống của người lớn và những gì diễn ra trong thế giới rộng lớn hơn mà họ sinh sống.”
Bill Gates không phải là một học sinh “gương mẫu” theo quy chuẩn thông thường, nhưng ông giỏi Toán, thích Toán, và có những suy nghĩ riêng của mình. “Tôi muốn trưng bày cái gì đó thú vị và mang tính giáo dục, liên quan đến sinh lý học. Rõ ràng là tôi không kiếm đâu ra được một bộ phận cơ thể người, vì vậy tôi đã tham khảo ý kiến của bố. Ông gợi ý có lẽ một bộ phận cơ thể động vật,… và sẽ đi hỏi một lò mổ giúp tôi. Đó là nguồn cơn tôi mang lá phổi bò đến lớp học của cô Carlson và một buổi sáng. Khi đến trường, máu còn sót đã thấm qua tấm vải bọc lá phổi.
Tôi lấy nó ra trước sự kinh ngạc và ghê tởm của mọi người. Tôi ấn vào lá phổi để cho thấy nó vẫn có thể đẩy không khí vào và ra – truyền oxy! Một bạn gái đã ngất xỉu.”
Vào năm lớp năm, cậu bé Bill Gates có “điểm số không ổn định, thái độ thì tùy ngày, tùy môn học”, và vẫn khó hòa nhập với xung quanh. Cuộc chạy đua vào không gian và triển vọng khoa học là một phần trong bầu không khí xung quanh những đứa trẻ lớn lên vào thập niên 1960, vì vậy khi điền vào tờ biểu mẫu “Tôi muốn làm gì khi tôi lớn lên”, cậu từng chọn ô “phi hành gia”, nhưng câu cũng dùng bút chì viết thêm chữ “nhà khoa học”. Cậu cảm thấy muốn dành cả ngày để cố gắng hiểu những điều mà người khác không hiểu.
Cứ như vậy, Bill Gates chia sẻ những điều ông hồi nhớ qua từng cấp lớp, những điều mà ông cho là thể hiện phần nào thiên hướng con người trưởng thành sau này của mình, hoặc là có tác động đến suy nghĩ của mình. Một bước ngoặt lớn diễn ra vào năm Bill Gates lên lớp tám: cậu và cả lớp được đến tòa nhà của khoa toán, trong đó có một cái máy giống như máy đánh chữ có đãi quay số ở bên hông: Đó là máy viễn ký (teletype). Với chiếc máy này, người dùng có thể kết nối với máy tính để chơi trò chơi và thậm chí viết chương trình máy tính của riêng mình. Máy tính thì đặt ở một nơi khác, và người dùng tại Lakeside có thể đăng nhập qua đường dây điện thoại. Đó là lý do tại sao máy viễn ký có đĩa quay số. Nhờ quan điểm tiên tiến của nhà trường, học sinh Lakeside được tiếp cận với máy vi tính, mặc dù như vậy có nghĩa là trường phải trả khoản tiền khá lớn để thuê máy viễn ký hàng tháng và mức phí theo giờ để kết nối với máy tính chia sẻ thời gian. Bill Gates, nhờ đó, được sử dụng một chiếc máy tính từ năm 1968, và làm quen với những dòng mã đầu tiên của ngôn ngữ lập trình BASIC, do hai giáo sư ở Đại học Dartmouth tạo ra. Chương trình máy tính đầu tiên ông từng nhập là một chương trình mẫu được viết bằng BASIC, hướng dẫn máy tính cách cộng hai số. Đó cũng là lúc ông bị hấp dẫn bởi những dòng mã lệnh, mà ông mô tả rằng khả năng đưa ra câu trả lời tức thời của máy tính đối với ông khi đó giống một “cú sốc điện”. Không bao lâu sau đó, Bill Gate đã viết chương trình máy tính đầu tiên của mình: trò Tic-Tac-Toe (cờ ca rô).
Những gì tiếp diễn sau đó đã trở thành lịch sử.
Mã nguồn cho người đọc những thông tin thú vị về quá trình phát triển của công nghệ máy tính và xã hội lúc bấy giờ
Trong hồi ký này, Bill Gates thường xuyên mô tả bối cảnh xã hội có liên quan đến những cột mốc trong cuộc đời ông. Có những điều mà sau nhiều năm nhìn lại, bạn đọc sẽ hình dung được công nghệ tiến triển vũ bão như thế nào.
Năm 1975, Bill Gates vô cùng hào hứng khi tờ Popular Electronics công bố sự ra mắt của bộ máy tính mini đầu tiên trên thế giới, Altair 8800, với bộ xử lý Intel 9090 8-bit, bộ nhớ 64k và 78 lệnh máy, giá bán chưa đến 400 đô la, ngang với số tiền mua một cái tivi màu thời đó. Nhưng chiếc máy đó không đề cập đến phần mềm; để nhập một byte thông tin vào Altair, bạn phải bấm ít nhất chín công tắc. Một chương trình đơn giản cũng đòi hỏi hàng chục, hàng trăm lần bấm. Mặc dù vậy, Bill Gates và bạn mình là Paul khi đó nhận thấy rất nhiều người muốn sở hữu một chiếc, và cơ hội của họ chính là Altair chưa hề có chương trình phần mềm nào chạy trên nó, để người dùng không cần phải bấm tất cả những công tắc phiền toái đó.
Hãy dành một phút để nghĩ về khả năng xử lý và bộ nhớ của chiếc máy tính bạn dùng hiện tại, hay thậm chí là dung lượng một chiếc USB rẻ nhất, có thể mua ở bất kỳ đâu. Từ thời điểm Altair 8800 ra mắt đến nay mới chỉ có 50 năm. Nếu bạn là người yêu thích khoa học công nghệ, bạn sẽ thích thú khi được đọc về những tiến triển này – thông qua góc nhìn của Bill Gates.
Mã nguồn cho người đọc biết được hành trình chi tiết từ khi Bill Gates và những cộng sự nảy ra những ý tưởng về phần mềm, cho đến khi thực sự thuyết phục được những đối tác lớn, công chúng và người dùng, cũng như những gì họ phải đánh đổi, những thách thức phải vượt qua, những mâu thuẫn giữa các cộng sự ban đầu. Thành công của Bill Gates không thể được tóm gọn qua một câu đơn giản: “Bỏ học để sáng lập Microsoft”, mà đó là một quyết định nhiều khó khăn, có cân nhắc. “Tôi tự nhủ ngành công nghiệp này cuối cùng đã bắt đầu cất cánh và còn lâu chúng tôi mới để cho mình bị tụt lại phía sau. Tôi cảm thấy vừa làm sinh viên đại học vừa quản lý một công ty phần mềm đang ngày càng quá sức mình…. Tôi và Paul có chung tầm nhìn và công ty và làm việc rất ăn ý nhau khi nói đến các vấn đề về công nghệ và người cần tuyển dụng để phát triển phần mềm. Nhưng tất cả những điều đó sẽ trở nên vô nghĩa nếu nền tảng kinh doanh không vững chắc. Duy trì hoạt động của Microsoft là công việc rất cô đơn….Vào ngày 15 tháng 1, tôi viết thu cho trường Harvard: ‘Em và một người bạn có một công ty hợp danh, Microsoft, chuyên tư vấn về phần mềm vi xử lý. Những nghĩa vụ mới mà chúng em vừa đảm nhận đòi hỏi em phải dành toàn bộ thời gian để làm việc tại Microsoft.” Tôi nói tôi dự định sẽ quay lại trường vào mùa thu và tốt nghiệp vào tháng 6 năm 1978. Bố mẹ tôi thừa biết có bảo tôi đừng nghỉ học cũng vô ích thôi. Tôi quá độc lập.”
Mã nguồn không phải là một cuốn sách công thức, khi mà người đã thành đạt rồi nói về những bài học vượt qua gian khó, Bill Gates thẳng thắn thừa nhận những lợi thế của mình. “Những câu chuyện thành công thường khép con người vào những nhân vật quen thuộc: Cậu bé thần đồng, kỹ sư thiên tài, nhà thiết kế phá cách, nhà tài phiệt ngược đời. Trong trường hợp của mình, tôi thành công là nhờ một tập hợp những hoàn cảnh độc đáo – phần lớn nằm ngoài tầm kiểm soát của tôi – đã định hình cả tính cách lẫn sự nghiệp của tôi.” Ông dành hẳn một đoạn dài để viết chi tiết về những cơ hội và lợi thế này.
Vào cuối hồi ký, Bill Gates chia sẻ ngay khi ông đã ở độ tuổi 70, ông cũng đang dồn hết tâm sức cho những đột phá được kỳ vọng mà có thể nhiều năm nữa mới xảy ra, và cũng dành thời gian nhìn lại quá khứ nhiều hơn, giúp ông hiểu rõ hơn bản thân mình. Với tinh thần như vậy, hy vọng hồi ký Mã nguồn cũng sẽ là cuốn sách đầu xuân, khơi gợi cho bạn đọc cảm hứng đối thoại với những đam mê và khao khát đang chờ được đánh thức trong trái tim mình.
NHÀ XUẤT BẢN TRẺ
